GENERATORY UDARÓW
Spis
treści:
Generatory udarów
Podstawowa budowa generatora udarów wysokiego napięcia składa
się z zasilacza dc, kondensatora wysokiego napięcia oraz różnego rodzaju
łączników wysokiego napięcia.
Schemat blokowy generatora udarów.
Zasilacz jest używany do naładowania kondensatora wysokim
napięciem, następnie zamknięcie styku umożliwia rozładowanie kondensatora
poprzez badany kabel. Jeżeli napięcie jest wystarczająco wysokie, aby spowodować
przebicie w miejscu uszkodzenia, energia zgromadzona w kondensatorze gwałtownie
rozładowuje się poprzez wyładowanie łukowe wywołując wykrywalny dźwięk i
wstrząs na powierzchni ziemi. Najważniejszymi danymi technicznymi generatora udarów są
wartość maksymalnego napięcie, jakie może wytworzyć oraz, jak dużą energię może dostarczyć do miejsca uszkodzenia. Klasyczny proces lokalizowania uszkodzenia
polega na podłączeniu generatora udarów, generowaniu impulsów wysokiego napięcia
i spacerowaniu w tą i z powrotem nad kablem dopóki nie usłyszymy grzmotów lub
jeszcze lepiej, nie wyczujemy wstrząsów gruntu. Ten proces pozwala na punktowe
wyznaczenie miejsca uszkodzenia i wtedy ekipa naprawcza po odkopaniu kabla może
go naprawić.
W niektórych przypadkach spacerowanie nad
kablem i ostateczne zlokalizowanie uszkodzenia może trwać godzinami (lub dniami). W tym czasie kabel przez cały
czas podlega udarom. Niedługo po rozpoczęciu układania podziemnych kabli z
izolacją z polietylenu okazało się, że z powodu nieznanego wcześniej zjawiska "drzewienia
elektrochemicznego" powodującego degradację tej izolacji, poddawanie tych kabli
długotrwałym udarom jest bardzo szkodliwe. Zjawisko to nie występuje
dla kabli PILC, gdzie wyższe napięcie i większa energia są zazwyczaj stosowane
do lokalizowania uszkodzeń bez narażania kabla. Istnieją sprzeczne opinie co do
występowania zjawiska "drzewienia elektrochemicznego" w kablach EPR. Z powodu
istnienia zjawiska "drzewienia elektrochemicznego" wiele firm podczas
lokalizowania uszkodzeń pracuje przy
zredukowanym maksymalnym napięciu.
Energia
Energia wyjściowa dowolnego generatora udarów jest mierzona w dżulach [J] ([Ws])
i jest obliczana ze wzoru:
gdzie:
E - energia w dżulach,
C - pojemność w µF,
V - napięcie w kV
W celu zwiększenia "uderzenia" w miejscu uszkodzenia dostępne są
dwie opcje: zwiększanie napięcia, co może być wykonane przez operatora lub
zwiększenie pojemności, co musi być wykonane przez producenta.
Energia w funkcji napięcia dla generatora udarów 4-µF, 25-kV
Rysunek pokazuje krzywą energii wyjściowej dla typowego 4µF
generatora udarów, który generuje 1250 dżuli przy maksymalnym napięciu 25kV.
Jeżeli ekipa lokalizująca uszkodzenie ma powiedziane, że napięcie wyjściowe
udaru musi być ograniczone do 12,5kV (połowa 25kV), wtedy energia udaru jest
zredukowana czterokrotnie do 312J. W praktyce 300J do 400J jest granicą
słyszalności udaru na poziomie gruntu bez wzmacniacza akustycznego i przy bardzo
małym poziomie hałasu tła. Jeżeli udar w miejscu uszkodzenia nie może być
usłyszany, jedyną opcją jest zwiększenie napięcia w celu znalezienia
uszkodzenia, dokonania naprawy i przywrócenia zasilania.
Aby pomóc w obniżaniu napięcia wymaganego do lokalizowania
podziemnych uszkodzeń generatory udarów używają kondensatorów o wiekszej pojemności na przykład 12µF
zapewniających 1536J przy 16kV.
Energia w funkcji napięcia dla generatora udarów 12-µF, 16 kV
Pozwala to na generowanie udarów przy niskich napięciach, ciągle
dostarczając wystarczającą ilość energii do miejsca uszkodzenia. Wtedy udary
generowane przy 12,5kV tworzą teraz dobrze słyszalne 937J. Różne
poziomy energii udarów są wymagane do lokalizacji uszkodzeń dla różnych długości
oraz dla różnych typów budowy kabli. Kable z izolacją XLPE i EPR zazwyczaj
wymagają dużo mniej energii do zlokalizowania uszkodzenia niż kable ołowiane
porównywalnych rozmiarów i budowy. Dla długich tras złożonych systemów
kabli ołowianych, które nie mogą być rozbite na małe odcinki, mogą być wymagane do przebicia uszkodzenia
wysokie napięcie i duża energia. Dostępne są dwa typy
generatorów udarów, przekazujące energię progresywnie, jak opisano powyżej
oraz ze stałą energią. Zestawy ze stałą energią składają się z dwóch lub
większej ilości kondensatorów z odpowiednim zakresem napięciowym dla każdego
kondensatora. Energia jest stała tylko dla maksymalnych napięć na każdym
zakresie. Gdy wybrany jest zakres 16kV, załączony jest kondensator
24µF, gdy wybrany jest zakres 32kV używany
jest kondensator 6µF. W tym przypadku,
zarówno przy
16kV, jak i 32kV energia wyjściowa będzie stała 3072J.
Energia w funkcji napięcia dla generatora udarów 24µF/16kV
i 6µF/32kV
Z natury kable mają dużą pojemność, ponieważ
składają się z dwóch przewodników oddzielonych izolatorem. Dwa przewodniki w
kablu energetycznym stanowią przewód fazowy i ekran, pancerz lub koncentryczny
przewód neutralny. Te dwa przewodniki są separowane przez izolację XLPE, EPR lub
impregnowany olejem papier. Bezpieczeństwo ma zawsze znaczenie priorytetowe,
nawet, gdy kabel nie jest pod napięciem, ponieważ, jak każdy kondensator, kabel
będzie utrzymywał ładunek dopóki nie zostanie rozładowany lub uziemiony. Kabel
musi być zawsze uziemiony przed dokonaniem jakichkolwiek podłączeń, nawet,
jeżeli kabel był odłączony i zaizolowany, ponieważ mógł przejąć ładunek z pola
sąsiednich faz będących pod napięciem. Im dłuższe są kable lub bardziej
skomplikowane systemy lub sieci, tym większa jest ich pojemność. Jeżeli
kondensator generatora jest mniejszy niż pojemność kabla, wtedy miejsce
uszkodzenia nie
rozładuje się łukowo dopóki pojemność kabla nie zostanie w pełni naładowana, co może
wymagać
wielu udarów. Jeżeli pojemność kabla jest mniejsza niż pojemność generatora
udarów, miejsce uszkodzenia zostanie przebite przy pierwszej próbie.
Wybór poziomu napięcia generatora udarów jest niezwykle ważny. Bez wystarczająco
wysokiego napięcia w miejscu uszkodzenia nie nastąpi przebicie. Udary z bardzo
wysokim napięciem trwające przez długi okres czasu mogą sprzyjać wzrostowi "drzewienia" i
redukować czas życia kabla. Jeżeli w miejscu przebicia nie występuje wyładowanie
łukowe, nie będzie efektu akustycznego, który pozwala na identyfikowanie i
punktowe wyznaczenie miejsca uszkodzenia. Bardzo istotny jest do rozważania
fakt, że impulsy napięcia podwajają amplitudę pik-pik w dobrym kablu, po odbiciu
się od odizolowanego rozwartego końca kabla.
Ujawnia się to również, jeżeli kabel jest
uszkodzony, ale wtedy podwajanie napięcia występuje tylko na odcinku pomiędzy miejscem
uszkodzenia a rozwartym izolowanym końcem kabla. Gdy dostarczamy udary o
napięciu
15kV, kabel na odcinku od miejsca uszkodzenia do końca jest narażony na
udary 30kV pik-pik.
Wskazówką do lokalizowania uszkodzenia w kablu, który ma kilka miejsc łączeń
jest szukanie nowego uszkodzenia za ostatnim miejscem łączenia. Ten odcinek
kabla był wystawiony na działanie podwojonego napięcia podczas ostatniego
lokalizowania uszkodzenia i z dużym prawdopodobieństwem obecne uszkodzenie
występuje
w osłabionym miejscu na tym odcinku kabla.
Tryb "potwierdzenia" i
"dopalania" generatora udarów
Próba "potwierdzenia" istnienia przebicia jest wykonywana dla określenia, czy
kabel i jego akcesoria są dobre, czy uszkodzone. Wynikiem próby "potwierdzenia"
jest ocena, czy kabel dobry, czy uszkodzony. Na badanym kablu zwiększane jest napięcie do wymaganego poziomu i utrzymywane przez pewien okres czasu. Jeżeli prąd upływności nie
występuje lub jest niewielki, wtedy odczyt napięcia jest stabilny, a kabel
jest oceniany, jako sprawny. Jeżeli odczyty napięcia stają się niestabilne lub
spadają z dramatycznym zwiększeniem prądu, kabel jest oceniany, jako uszkodzony. Próba
ta powinna być wykonywana wstępnie, aby pomóc w ustaleniu, czy kabel jest
uszkodzony oraz zdobycia informacji o charakterze uszkodzenia.
Szybkie sprawdzenie może być również wykonane po naprawie, aby być pewnym, że
nie ma innego uszkodzenia oraz sprawdzenia poprawności wykonania połączenia kabla.
Tryb dopalania jest używany, gdy miejsce uszkodzenia nie przebija z wyładowaniem
łukowym przy maksymalnym dostępnym napięciu generatora udarów. Stan taki jest
powodowany charakterystyką elektryczną miejsca uszkodzenia, która może być
zmieniona przez dołożenie napięcia do kabla dopóki uszkodzenie nie przebije i
w następstwie nie zapewni możliwości przepływu prądu. Powoduje to zmianę stanu lub
dodatkowe uszkodzenie w miejscu osłabienia, które kolejno zmniejsza rezystancję
w miejscu uszkodzenia i redukuje napięcie wymagane do przebicia. Gdy jest
stosowane do kabla z izolacją papierową, izolacja wypala się i staje się
zwęglona, trwale zmieniając charakterystykę miejsca uszkodzenia. Po zastosowaniu
dla kabli XLPE, ciepło wytwarzane przez łuk w miejscu uszkodzenia może zmiękczyć
izolację, ale po zgaśnięciu łuku izolacja powraca do stanu stałego bez
drastycznej zmiany charakterystyki. Dopalanie może być efektywne w miejscu
łączenia kabla lub w miejscu uszkodzenia wypełnionym wodą.
Udary
W trybie udarów, wewnętrzny kondensator jest ładowany do
poziomu wybranego przełącznikiem napięcia i następnie rozładowany poprzez kabel.
Proces ten może być automatycznie powtarzany z regulowanym czasem
interwału lub w niektórych modelach ręcznie, poprzez naciskanie przycisku
pomiaru. Udar prądu z rozładowującego się kondensatora przemieszcza się wzdłuż
kabla, zapalając łuk w miejscu przebicia i powraca do kondensatora przewodem
neutralnym lub ekranem. To gwałtowne wyładowanie energii powoduje słyszalną
eksplozję i wykreowany dźwięk przemieszcza się na zewnątrz poprzez ziemię i jest
używany do precyzyjnego ustalenia miejsca uszkodzenia.
Przebieg fali akustycznej od łuku w miejscu uszkodzenia
Zakłada się, że dźwięk podróżuje po prostej i bezpośrednią
drogą do powierzchni ziemi. Czasami stan gruntu jest taki, że dźwięk
przemieszcza się w
dół lub jest absorbowany i nie może być słyszany. W tym przypadku, mogą być
wymagane detektory udarów, aby pomóc w precyzyjnym ustaleniu miejsca
uszkodzenia. Jeżeli udar prądu napotyka na wysoką rezystancję ścieżki powrotnej do
kondensatora, jaka występuje w przypadku, gdy przewód neutralny jest skorodowany,
poziom wytworzonego dźwięku będzie w miejscu przebicia minimalny. Powrotny przepływ prądu poprzez ziemię może również powodować ryzyko
powstania potencjału
na metalowej konstrukcji umieszczonej w ziemi oraz różnicę potencjału na
powierzchni.
Uziemienie ochronne
Jeżeli uziemienie ochronne generatora udarów jest podłączone prawidłowo, tryb
uziemienia skutecznie uziemia i rozładowuje kondensator generatora
udarów oraz badany kabel. Po wyłączeniu głównego wyłącznika zasilania, który
rozładowuje kondensator i kabel poprzez rezystor, wtedy zawsze przed odłączeniem
przewodów pomiarowych należy przesunąć przełącznik
trybu w położenie "uziemienie" .
Uziemienie jednopunktowe
Uziemienie w
jednopunktowe
Gdy używamy generatora udarów, ze względów bezpieczeństwa, zawsze należy
stosować układ jednopunktowego uziemienia, jak pokazano na rysunku. Podczas
wykonywania lub usuwania podłączeń do kabla, zawsze należy postępować zgodnie z
zakładowymi zasadami bezpieczeństwa. Sprawdzić odseparowany kabel na obecność
napięcia i uziemić go. Dołączyć uziemienie ochronne generatora udarów do
zacisku uziemienia na transformatorze, obudowie wyłącznika lub celki. Następnie
dołączyć powrotny przewód pomiarowy WN do ekranu lub przewodu neutralnego, jak
najbliżej podłączenia wysokiego napięcia. Pozostawić uziemienie neutralnego na
obu końcach kabla. Na koniec, podłączyć przewód WN do przewodu fazowego.
Podczas odłączania przewodów pomiarowych zastosować odwrotną sekwencję czynności
przez odłączenie WN, powrotu WN i jako ostatnie uziemienie ochronne. Lokalne
uziemienie jest wymagane tylko wtedy, gdy procedury bezpieczeństwa firmy żądają tego.
Najbezpieczniejszym, z najmniejszą rezystancją, połączeniem uziemienia
ochronnego jest przewód neutralny sytemu, który będzie utrzymywał zero
potencjału.
Filtry odbicia od łuku
oraz
sprzęgi
W celu zredukowania narażania kabla na udary wysokiego napięcia i ażeby uniknąć
możliwości powodowania uszkodzeń w przyszłości, powinny być stosowane specjalne
metody wstępnej lokalizacji. Metody wstępnej lokalizacji "odbicia impulsu udaru" i
"odbicia od łuku" są używane od wielu lat. W celu użycia każdej z tych metod,
wymagany jest dodatkowy osprzęt, łącznie z systemem analizy.
Sprzęg sygnału musi być dodany do generatora udarów w celu umożliwienia używania wstępnej lokalizacji metodą
"odbicia impulsu
udaru". Sprzęg, typu indukcyjnego lub pojemnościowego, jest używany
do przechwycenia odbić impulsów udaru w kablu i przesłania ich do analizatora. Oba typy
sprzęgów pracują równie efektywnie, a jedyną różnicą jest nieznaczna zmiana
kształtu przechwyconej
fali. Filtr odbicia od łuku jest konieczny, aby
umożliwić stosowanie metody "odbicia od łuku". Filtr ten pozwala na dostarczanie
impulsów 10V do 20V generowanych przez TDR podłączonych do tego samego kabla,
który jest poddawany udarom 10000V. Filtr zapewnia, że impulsy zarówno niskiego,
jak i wysokiego napięcia są wysyłane do badanego kabla. Podstawowym celem filtru
jest umożliwienie podłączenia TDR lub analizatora w celu obserwacji kabla, gdy
jest on poddawany udarom, oczywiście w sposób, który nie pozwoli na uszkodzenie
analizatora w trakcie tego procesu. Filtr może również zawierać sprzęg konieczny
do dostarczenia sygnału odbicia impulsu udaru. Istnieją dwa typy filtrów odbicia od łuku
indukcyjny i rezystancyjny. Oba typy są umieszczone w obwodzie pomiędzy
generatorem udarów i badanym kablem. Filtr indukcyjny używa dławika, który spowalnia impuls generatora udarów, rozciągając go w
czasie. Powoduje to dłuższe trwanie łuku w miejscu uszkodzenia i odbijanie
większej liczby impulsów reflektometru (TDR), zapewniając większe
prawdopodobieństwo, że powracające odbicia zostaną przechwycone. Indukcyjność
dławika blokuje również impulsy reflektometru od przemieszczania się wstecz w
kierunku kondensatora generatora udarów, który by je zwierał.
Schemat blokowy indukcyjnego filtru odbicia od łuku
Jedną z zalet filtra
indukcyjnego jest to, że pomaga ograniczyć napięcie dostarczane do badanego
kabla tylko do poziomu wymaganego do przebicia w miejscu uszkodzenia. Dławik w
indukcyjnym filtrze również absorbuje mniej energii kreowanej przez generator
udaru, pozwalając na dotarcie większej ilości do kabla w celu zapalenia łuku w
miejscu uszkodzenia.
Drugi typ filtra używa rezystorów do
kierowania impulsów i ma tę zaletę, że jest tańszy i
lżejszy. Rezystor nadal blokuje impulsy reflektometru (TDR) i nieznacznie
zmienia impuls generatora udarów, ale nie ogranicza napięcia. Filtr
rezystancyjny ma tendencję do absorbowania trochę więcej energii generatora
udarów niż filtr indukcyjny.
Schemat blokowy rezystancyjnego filtru odbicia od łuku
Copyright (c) 1998. This Page was created by
Tomtronix on May the 14th, 2004.